30 augustus 2024 - Contemplatie

Download/print

THOMAS MERTON OVER CONTEMPLATIE.

WAT CONTEMPLATIE NIET IS.

De enige manier om zich te ontdoen van verkeerde noties betreffende contemplatie, is ze aan den lijve te ondervinden. Zij die in hun eigen leven dit opgetild worden op een hoger niveau en dit ontwaken tot een nieuwe realiteit niet kennen, worden fataal op een dwaalspoor gezet door het minste wat men erover vertelt. Contemplatie immers kan niet worden aangeleerd. Het kan zelfs niet klaar en duidelijk worden uiteengezet. Men kan er enkel naar alluderen en haar suggereren, haar omschrijven en erover praten in symbolen. Hoe meer wij ons inspannen om de contemplatie objectief wetenschappelijk te analyseren, deze te meer ontledigen wij haar van haar echte inhoud. Want zulk een ervaring gaat gewoon de woorden en de redeneringen te boven. Niets is meer weerzinwekkend dan een pseudo-wetenschappelijke definitie van de contemplatieve ervaring. Een van de redenen is dat hij die het betracht geneigd is de psychologische toer op te gaan, en er geen adequate psychologie van de contemplatie bestaat. Door de reacties en de gevoelens te beschrijven, situeren we contemplatie waar ze niet is: in het oppervlakkige bewustzijn waar de reflectie haar kan observeren. [   ]
[ Er zijn mensen] die een rijke verbeelding bezitten, gepassioneerd en actief zijn, en zich inspannen om tot contemplatie te komen alsof het eender welk ander object betrof: fortuin, een politiek mandaat, een professoraat aan de universiteit of het bisschopsambt. Maar contemplatie kan nooit het doel vormen van een berekende ambitie; het is niet iets dat wij ons vooropstellen te kunnen bereiken door de inspanningen van de geest, maar het levend water van de Geest waarnaar wij smachten zoals een opgejaagde, dorstige hinde uitziet naar een bron in de wildernis. Wij zijn het trouwens niet die onszelf oproepen tot contemplatie, maar God die verkiest ons daartoe te brengen.
Contemplatie bestaat niet in trances of extases. Het is niet het plotse horen van onverklaarbare woorden, noch het zien van lichtverschijnselen. Het zijn niet de vurige emoties of de zoete gevoelens die samengaan met een religieuze vervoering. Het is ook niet het enthousiasme of het gevoel van ‘gegrepen’ te zijn door een bovennatuurlijke kracht en meegedreven te worden naar onze bevrijding op de wind van een mystieke waanzin. [   ]
Laat niemand hopen in contemplatie een vlucht te vinden, weg van conflict, angst of twijfel. Integendeel, de diepe onuitsprekelijke zekerheid van de contemplatieve ervaring maakt een tragische angst wakker en opent veel vragen in de diepte van het hart zoals wonden die blijven bloeden. Elke groei van deze zekerheid gaat gepaard met een parallelle ontwikkeling van oppervlakkige twijfel. Deze twijfel druist niet in tegen het oprechte geloof, maar stelt meedogenloos het valse geloof in vraag.
En zo moet de contemplatief de diepe angst kennen niet meer te weten wie God is. En misschien is dit wel goed; God is geen ding, maar een zuiver Wezen. Hij is de Levende God en Hij die is. Hij heeft ons uit het niet geschapen naar Zijn beeld en gelijkenis. Wij mogen in onze kleinheid een echo zijn van Zijn oneindige Grootheid en ook zeggen zoals Hij: ‘ik ben’.  [   ]

WAT IS CONTEMPLATIE?

Contemplatie is de hoogste uitdrukking van het intellectuele en spirituele leven van de mens. Het gaat hierbij om dat leven zelf dat totaal alert, actief en bewust wordt van haar eigen vitaliteit. Het is een spirituele verrukking. Het is het spontane respect voor het sacrale karakter van het leven en het zijn. Het is de dankbaarheid die bij ons opkomt wanneer we geconfronteerd worden met het leven, met het bewustzijn en het zijn. Het is het diepe besef dat leven en zijn in ons voortkomen uit een onzichtbare, transcendente en oneindig milde Bron. [   ]
Contemplatie ‘kent’ deze Bron op een duistere en onverklaarbare manier, maar met een zekerheid die de rede en het louter geloven te boven gaat. [   ]
Het betreft hier een grotere diepgang van het geloof en een vorm van kennen die te diep is om in beelden, woorden of precieze begrippen gevat te worden. Men kan pogen het te verwoorden of het in symbolen uit te drukken maar op het moment zelf dat de contemplatieve geest er zich op toelegt mee te delen wat hij weet, neemt hij terug wat hij heeft gezegd en ontkent hij opnieuw wat hij heeft bevestigd. Want in contemplatie kennen wij door niet-kennen, of beter gezegd wat wij weten gaat kennis en niet-weten te boven. [  ]
Contemplatie overstijgt altijd onze eigen kennis, inzichten en denksystemen, uiteenzettingen en gesprekken, dialogen en ons leven zelf.
Om binnen te [worden geleid] in het domein van de contemplatie, moeten we in zekere zin eerst sterven, maar deze dood is in feite maar onze opname in een hogere vorm van leven. Het gaat om een sterven uit liefde tot het leven dat voorbijgaat aan alles wat we kennen en koesteren zoals het eigen leven, onze gedachten en onze ervaringen, onze vreugde en ons bestaan. [   ]
Contemplatie [richt zich] op een transcendent en onuitspreekbaar kennen en zelfs ervaren van God. De ziel kent God, want zij komt bijna in aanraking met Hem; of liever gezegd, zij kent Hem zoals zij op een onzichtbare manier geraakt wordt door Hem die geen handen heeft maar zuivere Realiteit is en Bron van alle realiteit! Daarom is contemplatie een plotse gave van bewustwording, een ontwaken tot de Realiteit van alles dat echt is, een levendig begrijpen van het Oneindig Wezen dat aan de oorsprong zelf ligt van ons eindig bestaan en van onze toevallige realiteit, ontvangen als een geschenk van God en een totaal gratuïte gave van Zijn Liefde. We bedoelen juist zulk een existentieel contact, wanneer we de metafoor geraakt worden door God gebruiken.
Contemplatie is ook een antwoord op een oproep: een oproep van Hem die alhoewel Hij geen stem heeft, toch duidelijk spreekt in alles wat bestaat en vooral in de diepten van ons wezen, want wijzelf zijn Zijn woorden. Maar wij zijn woorden die juist bestemd zijn om Hem te antwoorden en om Hem tot klankbord te dienen, om Hem in zekere zin te begrijpen en te vertolken. [   ]
Het is geenszins de vrucht van eigen inspanningen. Het betreft hier een zuivere gave van God, die in Zijn mildheid het mysterieuze en verborgen scheppingswerk in ons voltooit, door onze geest en ons hart te verlichten.