Over de stiltedag

Een stiltedag.

Om de Weg van Geloof, Hoop en Liefde te gaan en steeds meer te kunnen luisteren naar het hart proberen we de vele afleidende wereldse krachten te weerstaan; daarbij kan een stiltedag heel behulpzaam zijn.
Het is merkbaar dat in onze tijd de aandacht voor en de ervaring van de Mundis Imaginalis – de wereld van de ziel - steeds meer aan het verdwijnen is. Ons denken is gangbaar dualistisch en als dat de enige manier van denken wordt belanden we helemaal in de ‘Boom van de Kennis tussen Goed en Kwaad’, hetgeen wil zeggen dat we zelf het heft in handen nemen en menen dat we meester zijn over ons leven en de wereld.
Maar is dat zo? Is het niet  juist de Wijsheid – die ook de Heilige Geest is - die de wereld en de mensen zo nodig hebben?
Wijsheid – een hemelse kwaliteit - heeft te maken met de Mundis Imaginalis, die deel is van ons leven als we ons openen in meditatie; dan kunnen ware symbolen zich tonen. Dan zijn geest, ziel en lichaam even belangrijk en leven we niet alleen vanuit de zintuigen van ons lichaam, maar luisteren we in de eerste plaats naar het hart, naar wat er in de ziel te horen is. Wijsheid wijst ons de Weg en leert ons Brug te zijn tussen Hemel en Aarde!
Op een stiltedag ontstaat er ruimte, waarin Wijsheid kan groeien, en het vermogen om te luisteren met het hart zich opent.  Een stiltedag brengt je in een houding van  ‘eenvoudig te zijn’ en zo word je soms even opgetild  boven ruimte en tijd. Besef dat je gangbaar in ‘ballingschap’ leeft en dat de stilte je weer terug kan brengen naar het ‘Beloofde Land’, de Mundis Imaginalis.
Het hier-en-nu van de stiltedag.


Praktische punten voor een stiltedag.

Het is heilzaam en vruchtbaar om met een aantal mensen tegelijk een stiltedag te houden, ook al ben je niet fysiek bij elkaar aanwezig. Maar als er een stille overeenstemming is in de openheid van hart ben je door een geestelijke tekst,  gebed en meditatie met de anderen verbonden.
De eerste inzet voor een stiltedag is voor de meesten van ons het ‘lawaai’ van de wereld te willen loslaten en ruimte te scheppen voor de Heilige in de ruimte-die-je-bent. We zoeken stilte en vrede, en het Verlangen naar de Heilige wordt voelbaar. Maar daarvoor moeten we onze ‘verslavingen’ op afstand zien te brengen, het liefst geheel verwijderen. Je kunt daarvoor proberen aandacht te geven aan het volgende:

-  Als je stil wordt kan je merken dat er behoefte is aan slaap; zorg er daarom voor dat je voldoende geslapen hebt voor je de stilte in gaat.

-  Laat het loslaten niet een soort innerlijk oplossen of smelten worden, waardoor het misschien tot neerslachtigheid gaat leiden. Stilte is zeker niet zo’n wijze van oplossen, maar het is innerlijk bidden en je richten op datgene wat God met je wil vandaag. Loslaten wordt als het ware door een liefdevol, gelovig vertrouwen gedragen, gereed om de vreugde van de goddelijke zegen te ontvangen.
Een gelovige grondhouding is er niet doordat je een bepaalde verwachting hebt van de Heilige en komt niet voort uit een voorgeschreven handelwijze. Deze grondhouding is eerder gereed zijn om alles, ook je weerstanden en emotionele roerselen, niet te verdringen gedurende deze dag, maar toe te laten, en daarbij de zegen van de Heilige te kunnen herkennen en ontvangen. Ook is er geen vrome prestatiedruk, alsof het ‘lukken’ van de dag van ons afhangt.

-  De innerlijke stilte die je zoekt maakt ook de plek waar je bent tot een plaats van zwijgen. Misschien ervaar je dat je steeds meer omhuld wordt door de stilte. De ruimte waar je vertoeft is niet meer primair je woonruimte, maar de ruimte waar je het innerlijk oor te luisteren legt en vrede zoekt. Dan kan het de plaats zijn van het tweegesprek: een heilige Plaats. Het lawaai van de wereld gaat door, maar dat kan deze sfeer van zwijgen en stilte vandaag niet verstoren.

-  Wanneer je eenvoudige maaltijden gebruikt kan ook het lichaam in deze bezielde stilte worden binnengetrokken. Het laat het geestelijk leven nooit onverschillig in welke toestand ons lichaam zich bevindt. Ook hier moeten we de zogenaamde spanning lichaam-geest proberen te overwinnen. Het spreekt vanzelf voorzichtig te zijn met veranderingen in je dagelijkse eetgewoonten bij ziekte of ouderdom. Maar wees je bewust van wat je eet en laat het ten goede komen aan je lichamelijke gezondheid, want dat bevordert het gebed. Daarbij speelt ook een ontspannen en tegelijk geconcentreerde zithouding een belangrijke rol, evenals een ontspannen en vrije adem. In de loop van de dag is het goed even te bewegen door een bezinnende wandeling te maken, of een of ander hand- of huishoudelijk werk dat bij je past, te doen.

-  Zoals het kloosterleven leunen ook wij op het natuurritme van de dag, dat we begeleiden met het getijdengebed. Voeg daarnaast op voor jou geschikte tijden meditatie in en de lichaamsbeweging. Het getijdengebed zorgt ervoor dat je opgenomen bent in de ‘stille gebeds-gemeenschap’.  In de eenzaamheid van onze gebedsruimte vormen we tegelijkertijd met elkaar een Tempel.

-  De geestelijke tekst bij de stiltedag is niet zozeer om je af te leiden van het alleen zijn voor de Heilige, of om de denkbehoefte gevarieerde stof aan te bieden, maar de tekst zal steeds weer moed geven voor het stil zijn. Het doorzettingsvermogen in innerlijke onrust wordt erdoor bemoedigd. De tekst zorgt voor de diepere zin van onze gebedsstilte. Of je de tekst nu begrijpt met het hart of met het verstand of misschien helemaal niet, dit verandert de werkzaamheid niet van het Woord. Laat daarom eventuele onvrede of ‘grijpneiging’ los en lees – liefst hardop – op die momenten die daarvoor voor jou de juiste zijn op deze dag.

-  Het is goed met iemand anders die hetzelfde probeert een uitwisselend gesprek te hebben. De uitwisseling met iemand – een ‘tegenover’- die ook de Weg van meditatie en contemplatief gebed probeert te gaan kan helpen je eigen vragen beter onder ogen te zien en te formuleren. Als dat niet mogelijk is deze dag, weet je dan verbonden met de andere mensen die aan deze dag deelnemen.
    
(Met gebruikmaking van de aanwijzingen die worden meegegeven bij de Stiltedagen in het Getsemane Kloster in Goslar.)

----------------------------------------------------------

Stiltedagen en  het contemplatief gebed.

Download/print onderstaande tekst

De mens en de Heilige.
De weg van het contemplatief gebed gaat uit van het mensbeeld zoals dat van oudsher bekend is: de mens als bewoner van twee werelden.
In het dagelijks leven, echter, worden we zo overstelpt met gebeurtenissen en ervaringen, dat onze aandacht geheel op de aarde gericht blijft en de hemel nauwelijks de kans krijgt. Soms in een droom, in diepe crisis, maar ook in meditatie, wanneer de aarde ons even geheel koud laat, breekt er iets van de hemel door.
Wanneer we de stilte en het contemplatief gebed opzoeken worden we ons bewust van de hemel en zo wordt de ervaring van de hemel in verband gebracht met de ervaring van de aarde. Zo zullen we steeds meer vanuit de hemelse ervaring leren te leven.
De uiterlijke mens is de bewoner van de aarde. Alles waar ik ‘ik’ tegen zeg is uiterlijke mens. Zo kunnen we merken hoe we uit volksstammen ‘ikken’ bestaan. De uiterlijke mens is in feite onvrij.  Sta er eens bij stil dat de meeste gedachten en gevoelens worden ‘ingefluisterd’ en niet uit onszelf komen.   
De innerlijke mens  is bewoner van de hemel; geopend voor engelen en voor het ontvangen van de krachten van de Heilige. Voortdurend probeert de innerlijke mens de uiterlijke mens wakker te maken. In feite is de innerlijke mens dus heel actief, maar dat dringt niet tot ons door.

Op de Weg van het contemplatief gebed.
Nu gaat het erom dat de uiterlijke mens steeds minder actief zal worden; ontvankelijk leert te zijn. Dat zijn wij niet gewend; in onze cultuur en tijd moeten we altijd actief zijn. Wij denken dat er alleen wat kan gebeuren als we iets doen.

Er zijn ‘hulpmiddelen’ nodig, zoals gebed, meditatie of deelname aan een rite, om de uiterlijke mens wakker te maken en aanwezig te zijn. Contemplatie leert ons te openen, heel bewust, voor de hemelen. Creëer daarvoor de omstandigheden, zodat het voor de uiterlijke mens makkelijker wordt om zich te openen.

Keer steeds terug naar de ‘ruimte die je bent’, dat is de voorwaarde die nodig is voor de uiterlijke mens om de innerlijke ruimte tot zijn woning te maken en van daaruit ontvankelijk te zijn. Maar iedereen die met het contemplatief gebed op weg is gegaan weet dat er dan ook struikelblokken op de weg zijn, en de verleiding van zijwegen is groot.
Wanneer de uiterlijke mens ontvankelijk begint te worden ontstaat er een innerlijke strijd, want de uiterlijke mens hield zichzelf juist in leven door voortdurend actief te zijn en te leven vanuit het idee : ‘ik doe het allemaal zelf’. En nu ontdek je dat er maar weinig dingen zijn in je leven die je echt zelf gedaan hebt…… Maar tegelijkertijd is er iets van de Heilige aanwezig en iets van de innerlijke mens.
Je laat je steeds minder meeslepen door de aarde.
Toch is het leven zo onbevredigend en is dit niet waar het uiteindelijk om gaat, ondanks de schreeuwende reclame, die je telkens probeert te verleiden met de mededeling, dat dít het is wat je leven nodig heeft.
Het komt erop aan of je vertrouwen en geloof sterk genoeg zijn.
Als je heilige tekst op meditatieve wijze leest kan dat je helpen om enigszins te duiden wat er gebeurt in je leven. Als er voldoende vertrouwen gegroeid is en de beelden van die verhalen ook werkelijk levende beelden voor je zijn is dat een teken dat de uiterlijke mens ontvankelijk is geworden. Maar voor alles, is de kracht van de Heilige en hulp van de engelen nodig om de innerlijke mens actief te maken.

Dan zal ik beseffen dat alles wat ik doe heb ontvangen; ik ben niet de Bron. Het gebeurde en ik heb me ermee verbonden. Die gewaarwording opent de ruimte-die-ik-ben en de innerlijke mens.
Toe-eigening is nodig om tot volwassenheid te komen. Maar als er een zekere mate van stabiliteit is komt er een moment waarop ik niet meer blijf verzamelen, maar ga geven. Daar ga ik de Weg van het contemplatief gebed.  

De Heilige en de mens.
De Heilige werkt in op aarde, want van moment tot moment wordt alles geschapen en trekt alles zich weer terug. Dat is een scheppende, directe activiteit van de Heilige in de wereld, want daardoor is de wereld er. Maar dat is slechts één activiteit, uiteindelijk is alles in Gods Hand.
De scheppingskracht is niet alleen fysiek aanwezig, maar ook psychologisch en ook op het niveau van de innerlijke mens, ja op alle niveaus van hemel en aarde. Op al die niveaus moeten wezens zijn die iets van die scheppingskracht ontvangen, waardoor die zich kan actualiseren en in vele vormen tot uitdrukking kan worden gebracht. Dat is de taak van hemelwezens (engelen) in de hemelen en mensen op aarde. In die zin is de Heilige alom tegenwoordig.

Maar als het gaat om actief ingrijpen in gebeurtenissen, gebeurtenissen die te maken hebben met menselijke samenlevingen, dan is de Heilige niet een tovenaar die plotseling opdracht geeft dat bijvoorbeeld een oorlog afgelopen moet zijn. Nee, want oorlogen worden in stand gehouden door mensen. Vaak niet eens bewust, want een van de grootst dramatische zaken is – zo leren we van de geschiedenis - dat er ongelooflijk veel oorlogen zijn die gewoon maar gebeuren, terwijl je de indruk krijgt dat de meerderheid van de mensen, die daar mee te maken hebben, dat eigenlijk helemaal niet willen. Maar het gebeurt en is een soort autonoom proces geworden, omdat als wij uitsluitend op het uiterlijk niveau leven, bepaald worden door invloeden van dat niveau waar veel demonische krachten zijn gaan heersen en voor wie oorlog één van de meest effectieve middelen is om werkzaam te zijn. Wat er aan krachten wordt vrijgemaakt is van levensbelang voor bepaalde entiteiten. Het bestaan van het demonische komen we in bijna alle religies tegen.
Een nare gedachte, maar er is tegen die weerstand op te boksen!
Wij kunnen niet met onze gewone rationaliteit oorlogen oplossen.  Maar, naarmate er meer mensen zijn die proberen zich te openen voor de Heilige en daarin slagen, wordt de kracht van het demonische sterk terug gedrongen. Als er maar enkele ‘rechtvaardigen’ zijn, Brug-Zijn tussen hemel en aarde, wordt de aarde behouden (zie verhaal van Abraham over het behoud van Sodom en Gomorra).
Dus onze tijd is dramatisch, maar niet in de zin dat we verloren zijn!

Rondom het jaar 0 was de situatie zo dramatisch, dat zelfs de demonische krachten de lagere hemelen trachtten te overweldigen en de brug tussen hemel en aarde praktisch verdwenen was. Er waren geen ‘rechtvaardigen’ meer te vinden. Dus kon het niet anders dat de Heilige ingreep en volledig incarneerde in de mens. Daar draait het Christusmysterie om. Christus bracht geen nieuw evangelie, want het was niet nieuw, maar door Zijn aanwezigheid op aarde was Hij in staat op effectieve wijze demonische krachten terug te dringen naar de ‘hellen’.
Maar voor demonische krachten is het niet van belang dat mensen Brug worden tussen hemel en aarde. Met andere woorden: als je probeert de weg van het contemplatief gebed te gaan kom je veel tegenwerking tegen. Tegenwerking die uiterst subtiel kan zijn.

Het gaat erom dat we steeds meer in het hartcentrum aanwezig kunnen zijn, zodat we iets kunnen ervaren van het hemelse en zo geïnspireerd raken om daar in het dagelijks leven iets mee doen.

Met gebruikmaking van aantekeningen bij een cursus over Swedenborg (1996) en andere cursussen door Daniël van Egmond. 

Enkele aspecten die steeds meer kunnen gaan oplichten na een stiltedag:

-    Geleidelijk vindt er een verschuiving plaats in de grondtoon
     van menigvuldigheid naar eenheid.
-    Het contemplatief gebed verandert en verzacht je denken; het gaat niet om wat je denkt maar hoe je denkt, dat geeft minder argumenten, minder stelligheden, het verdiept het luisteren en geeft thema’s een ander belang.
Dan kleven associaties minder en is er meer ruimte tussen gedachten.
-    Er kan openbaring of onthulling plaats vinden.
-    Het contemplatief gebed wordt ‘doorzien’; soms ervaar je de letterlijke betekenis als stuitend, vroom en belerend. Dat zal een teken zijn dat je de woorden wilt vastgrijpen vanuit het rationele denken (verstand). Terwijl het laten afdalen van de woorden en toelaten van de beleving in je hart, helpt om binnen te gaan in de kracht en de Liefde van die woorden, van de Heilige.
-    Emoties verfijnen, worden minder grof en zijn minder in uitersten; er groeit innerlijke stabiliteit.

Deugden ontwikkelen zich, de Weg gaat voort:
‘De God die jouw zingen krijgt
zal jou Zijn stilte geven….’ (Rilke).

KvB augustus 2024.